خبرهای روستای اسبفروشان

فلز استراتژیک و پرکاربرد آلومینیوم از منابع مختلفی چون بوکسیت، لاتریت پر عیار، نفلین سینیت و پدولویست سینیت و... تامین می گردد. بدلیل شرایط خاص زمین شناسی برای تشکیل بوکسیت، ذخایر معدنی این ماده در ایران تقریباً بسیار کم است. لاتریت ها از دیگر منابع تامین کننده فلز آلومینیوم هستند که در آذربایجان گستردگی فراوانی داشته و از مراغه تا ارومیه گسترده شده اند.

نفلین سینیت به علت ارزش فوق العاده اى که در صنعت دارد (صنایع آلومینیوم، شیشه و سرامیک پلاستیک و کائوچو، تهیه پشم و شیشه معدنى، کود شیمیایى و …) در اکثر کشورهاى دنیا مورد توجه فراوان قرار گرفته است. نفلین سینیت تنها در آذربایجان (بدلیل شرایط زمین شناسی خاص) گسترش خوبی داشته و در سایر ایالات ایران وجود ندارد.

نفلین سینیت از یک طرف در کشورهایى که فاقد ذخایر غنى از بوکسیت هستند (شوروى، کره شمالى و …) به عنوان منبعى مهم جهت تولید آلومینا و از طرف دیگر در کشورهایى که از لحاظ منابع بوکسیت غنى بوده و یا بوکسیت ارزان در دسترس دارند (کشورهاى غربى، آمریکا، کانادا) به دلیل فراوانى مقدار آلکالى (سدیم، پتاسیم و کلسیم) در صنایع شیشه و سرامیک کاربرد فراوان دارد. تکنولوژى تبدیل شیمیایى سنگ هاى نفلین دار اگر چه از تولید آلومینا از بوکسیت کمى پیچیده تر است ولى به علت محصولات جنبى با ارزش از قبیل سیمان پرتلند، کربنات هاى سدیم و پتاسیم و نیز فسفات هزینه آن در کل حدود 15 تا 20 درصد ارزانتر خواهد بود.

بطور کلى اگر بخواهیم یک کارخانه تولید آلومینا از نفلین با ظرفیت سالانه 100 هزار تن را تاسیس کنیم احتیاج به حدود 400هزار تن کنسانتره نفلین و بیش از 1/3 میلیون تن آهک خواهیم داشت. که دراین صورت محصولات به دست آمده به صورت زیر خواهند بود:
آلومینا 100 هزار تن
کربنات سدیم 60تا 70 هزار تن
کربنات پتاسیم 20 تا 30 هزار تن
سیمان پرتلند 900000 تا 1/5 میلیون تن
سنگ فسفات 15 تا 25 هزار تن

با توجه به موارد فوق استفاده از نفلین در تولید آلومینا روز به روز در حال گسترش است و تکنولوژى تولید آلومینا از نفلین علاوه بر شوروى و کره شمالى در سایر کشورهاى دنیا نیز مورد توجه قرار گرفته است، بطوریکه کشورهاى مکزیک، برزیل، امریکا و کانادا و ... نیز در حال بررسى استفاده از نفلین در تولید آلومینا مى باشند.

مطالعات اولیه زمین شناسی ذخایر عظیمى از نفلین سینیت را در آذربایجان (نفلین سینیت بزقوش در جنوب سراب، نفلین سینیت رزگاه در شمال سراب و نفلین سینیت کلیبر در جنوب کلیبر) تایید نمود و این توده هاى نفوذى که شدیداً تحت اشباع و آلکالى پتاسیک مى باشند در یک امتداد خطى تقریباً شمالى - جنوبى قرار گرفته اند.

مطالعات نیمه تفصیلى بر روى توده هاى نفوذى بزقوش و رزگاه امکان استفاده از آنها در تولید آلومینا (توده بزقوش) و شیشه سرامیک (توده هاى رزگاه و بزقوش) را تایید نمود. توده نفوذى کلیبر که هم از نظر ذخیره سنگى و هم از نظر مقدار نفلین و نزدیکى به ذخیره آهک خلوص بالا می تواند در تولید آلومینا و نیز سرامیک مورد استفاده قرار گیرد.

نفلین سینیت بزقوش

توده نفوذى بزقوش با گسترش تقریبى حدود 30 کیلومتر مربع در 15 کیلومترى جنوب شهرستان سراب واقع شده است و قله کوه بزقوش با ارتفاع 3300 متر از سطح دریا را تشکیل مى دهد. این توده نفوذى گدازه هاى پرفیر آندزیتى ائوسن میانى- بالایى را قطع نموده و وابسته به ماگماتیسم بعد از ائوسن مى باشد.

در این توده چند بخش قابل تشخیص است .

بخش مرکزی توده که درشت بلور تا متوسط بلور می باشد و قسمت اصلی توده را تشکیل می دهد و بیشترین مقدار نفلین در این بخش متمرکز گردیده است.

بخش پگماتیتی که در حاشیه جنوب شرقی دیده می شود و بصورت مجموعه ای از بلورهای درشت اورتوز و پیروکسن می باشد که اورتوز کانی غالب بوده و تا 2 سانتی متر طول دارد.

بخش پدولوسیت دار که در منتهی الیه جنوب توده و در قله کوه بزقوش دیده می شود و بلورهای درشت فلدسپاتوئید به آن حالت پرفیریتیک داده است.

ترکیب کانى شناسى آن شامل اورتوز- نفلین- آلبیت- پیروکسن- آمفیبول و بیوتیت است که مقدار نفلین در آن از 10 تا 40 درصد سنگ متغیر است. کانى نفلین آن نیز از نظر ترکیب پتاسیک است. داراى ذخیره تقریبى حدود 1/2 میلیارد تن سنگ (با احتساب استخراج رو باز تا عمق 50 مترى) با عیار متوسط 5/21 درصد آلومینا مى باشد. این توده قابل مقایسه با توده نفوذی گورباچگورسک ‏سیبری است

مطالعات تکنولوژى که بر روى یک نمونه با عیار متوسط آن در کشور کره شمالى صورت گرفته کنسانتره اى با عیار 25 درصد آلومینا و مدول M1= 4 و M2= 0.8 را نشان مى دهد، که با توجه به وجود ذخیره هاى با عیار بالاتر (ذخایر با عیار 22 تا 24 درصد Al2O3) در این توده نفوذى امکان وجود ذخیره هاى مناسب براى تولید آلومینا در آن بسیار محتمل است. از آنجا که در آزمایشات تغلیظ مقدار آهن موجود در آن به کمتر از 1/0 درصد کاهش یافته است، این توده نفوذى مى تواند هم در تولید آلومینا و هم در صنایع شیشه و سرامیک کاربرد داشته باشد.
با توجه به محاسبات و برسیهایی که در مورد توده نفلین سینیت بزقوش بعمل آمده است ذخیره اقتصادی آن بشرح زیر برآورد نموده اند: مقدار 108480000 تن سنگ نفلین سینیت با عیار متوسط 28/21 درصد آلومین و مقدار 102695000 تن سنگ با عیار متوسط 63/12 درصد K2O+ Na2O بنابراین می توان از کانه ‎آرایی بخشهای پرنفلین توده بزقوش که بین 22 تا 27 درصد Al2O3 دارد، کنسانتره نفلین با مقدار بیش از 27 درصد آلومین بدست آورد و در نهایت در تهیه آلومینیوم از آن استفاده نمود.
این توده نفلین که دارای پتانسیل معدنی و اقتصادی بسیار بالایی است در فاصله 15 کیلومتری جنوب سراب واقع شده که به علت عدم احتیاج به جاده‏سازی مناسب، ‏وجود جاده مناسب از نظر تامین آب برای واحد تولیدی آلومینیوم و وجود زمین‏های هموار در منطقه برای احداث و تجهیز کارخانه بسیار حائز اهمیت است اگر چه مقدار ناچیزی از نفلین به صورت پرتیت در داخل زمینه سنگ ‏اورتوز مشاهده می‏شود ولی اغلب کانی نفلین به صورت بلور‏های مجزا و یا مجموعه کانی‏های بی‏شکل قرار گرفته که امکان جدایش آن را از کل سنگ تسهیل می‏کند و همچنین با توجه به جوان بودن توده و هوازدگی بسیار کمی که دارد‏، این پدیده در جدایش کانی نفلین کمک شایانی می‏کند این خصوصیات سنگ‏شناسی باعث بالا رفتن عیار نفلین استحصالی از سنگ می‏شود و مزیت بسیار بالایی برای توده است.
ویژگیهای کانسار
کانی های اصلی: فلدسپات سدیم و پتاسیم ونفلین
عیارمتوسط: 20%آلومینا
عناصر مفید: Al
شکل: توده ای
نوع سنگ: سینیت
واحد میزبان: تشکیلات آذرین
روش استخراج: روباز
نفلین سینیت رزگاه